Pogromy Żydów w Polsce
Przyczyna pogromów
Pogromy ludności żydowskiej miały miejsce w Polsce od średniowiecza do lat czterdziestych XX wieku. Ich przyczyną był antysemityzm o podłożu religijnym (postrzeganie Żydów jako innowierców, "zabójców Chrystusa", oskarżenia o mord rytualny), ekonomicznym (poczucie zagrożenia ze strony Żydów jako rzekomej konkurencji) lub ideologicznym (propaganda antysemicka). Pogromy stanowiły reakcję na poczucie społecznego zagrożenia, stąd ich częstotliwość wzrastała podczas wojen, klęsk żywiołowych czy epidemii. Oskarżenia o mord rytualny Jednym z najczęstszych pretekstów do wywołania pogromu było oskarżenie Żydów o dokonanie mordu rytualnego. Jego celem rzekomo miało być ośmieszenie ofiary Chrystusa, polegające na torturowaniu, a następnie ukrzyżowaniu dziecka chrześcijańskiego, zaś później rytualne spożycie jego krwi w macy. Z punktu widzenia religii żydowskiej takie oskarżenie jest nonsensowne, gdyż zabrania ona spożywania jakiejkolwiek krwi i wszelkie pokarmy, które ją zawierają traktuje jako nie koszerne, nieczyste. Jednak to irracjonalne oskarżenie (niegdyś wysuwane przez pogan pod adresem pierwszych chrześcijan) okazało się również niezwykle trwałe - pierwsze udokumentowane oskarżenie o mord rytualny miało miejsce w 1144 roku w Norwich, w Anglii i od tamtej pory regularnie powraca. Pogromy antyżydowskie, mniej liczne w porównaniu z innymi krajami Europy, jak np. Niemcy czy Rosja, miały zazwyczaj podłoże społeczno - ekonomiczne i nie próbowano ich tłumaczyć używając racjonalnych przesłanek. Pogromy w Polsce W roku 1407 w Krakowie doszło do pogromu Żydów, oskarżonych przez proboszcza kościoła św. Barbary o dokonanie mordu rytualnego. Mieszczanie podpalali i plądrowali domy żydowskie, siłą chrzcili żydowskie dzieci. Pretekstem do wywołania antyżydowskich zamieszek w Poznaniu w 1564 r. było oskarżenie Żydów o wywołanie pożaru miasta. Podczas powstania Chmielnickiego (1648 - 1655), skierowanemu przeciwko szlachcie polskiej, a więc również przeciwko współpracującym z nią Żydów, zamordowanych zostało ponad 60 tysięcy Żydów, tysiące zostało sprzedanych w jasyr albo zmarło od ran lub w wyniku chorób. We Lwowie w roku 1664 wskutek zamieszek wywołanych przez studentów szkoły jezuickiej, zaatakowano zostało getto żydowskie, zamordowano około stu osób.
W latach 1881-1884 doszło do ponad dwustu pogromów Żydów w Rosji. Rosyjska propaganda oskarżała Żydów o odpowiedzialność za zamach na cara Aleksandra II. Fala pogromów dotarła także do Polski na teren zaboru rosyjskiego; antyżydowskie wystąpienia miały miejsce między innymi w Warszawie w 1881 roku.
Kolejna seria pogromów nastąpiła w latach 1903 - 1906; w Białymstoku w 1906 roku zamordowano około stu Żydów.
Okres międzywojenny przyniósł kolejne pogromy. Antysemicka propaganda środowisk nacjonalistycznych, ściśle związana z opublikowanym w 1920 roku tłumaczeniem "Protokołów Mędrców Syjonu" (spreparowanej za czasów cara Mikołaja II w Rosji antysemickiej broszury, mającej udowodnić istnienie wolnomularsko - żydowskiego spisku dążącego do przejęcia władzy) spowodowały wzrost nastrojów antyżydowskich wśród polskiego społeczeństwa. W ich wyniku doszło do kolejnych pogromów, m.in. we Lwowie (listopad 1919) i w Wilnie (kwiecień 1919). W latach trzydziestych nastroje antysemickie w społeczeństwie polskim nasiliły się, wprowadzono szereg dyskryminujących przepisów: Żydom utrudniano obejmowanie stanowisk państwowych i dostęp do zawodu prawnika, na uniwersytetach wprowadzono "numerus clausus" (ograniczenie liczby żydowskich studentów) i getto ławkowe (osobne ławki na salach wykładowych przeznaczone dla Żydów). Żydowska młodzież studiującą na uniwersytetach regularnie padała ofiarą przemocy ze strony skrajnie prawicowych studentów, w tym licznych członków Młodzieży Wszechpolskiej. Dochodziło do licznych bójek, zdarzały się też zabójstwa. W zajściach antysemickich w latach 1935 - 1937 zabito 70 Żydów, kilkuset zostało rannych. Masakra w Jedwabnem
Antysemickie nastroje pozostały żywe również podczas trwania II wojny światowej. W miejscowości Jedwabne na Podlasiu 10 lipca 1941 roku grupa Polaków zapędziła żydowskich mieszkańców miasteczka na rynek, a następnie do pobliskiej stodoły, którą podpalono. Na miejscu zginęło według różnych szacunków ponad trzystu lub ponad pięciuset Żydów. Podobne wydarzenia miały miejsce również w innych miejscowościach Podlasia (Wąsosz, Radziłów, Goniądz, Białystok )
Pogromy powojenne:
W Krakowie 11 sierpnia 1945 roku splądrowano żydowskie domy na Kazimierzu oraz synagogę, pobito kilkadziesiąt osób. Przyczyną rozruchów była plotka o mordowaniu chrześcijańskich dzieci przez Żydów. Podobną genezę miały zajścia kieleckie: wywołane zostały informacją o rzekomym planowaniu zabójstwa ośmioletniego chłopca. Wskutek pogromu 4 lipca 1946 zostało rannych 35 Żydów, 37 zamordowano.
Pogromy i inne akty przemocy wobec Żydów, które spotkały się z obojętnością ówczesnej władzy i akceptacją sporej części społeczeństwa, a których kulminacyjnym momentem był pogrom kielecki, znacznie przyspieszyły ich emigrację. Pod koniec lat czterdziestych Polskę opuściło około 150 - 170 tysięcy Żydów.